به گزارش طبنا(خبرگزاری سلامت)، دکتر سید احمد رئیس السادات با اشاره به شعار انجمن بین المللی استئوپروز و سازمان بهداشت جهانی در خصوص پوکیاستخوان (با دوست داشتن استخوانهایمان از آینده خویش محافظت کنیم) گفت: در حال حاضر در ایران، 7.5 میلیون نفر (معادل حدود 10 درصد از جمعیت کشور) سالمند هستند. این رقم تا 15 سال آینده به دو برابرافزایش مییابد و30 سال دیگر یکسوم جمعیت کشور را سالمندان تشکیل خواهند داد.
در ایران براساس مطالعات مختلف برحسب زمان تحقیق، منطقه و استان، سن و جنس جمعیت مورد بررسی، شیوع پوکیاستخوان متفاوت گزارش شده است اما کلیه بررسیها نشان میدهد که شیوع این بیماری در ایران رو به افزایش است. در حال حاضر شیوع استئوپروز در جمعیت با سن بیشتر از 30 سال 17 درصد گزارش شده است. درجات خفیفتر کاهش تراکم استخوان که به آن استئوپنی میگویند 35 تا 40 درصد است.
مطالعات انجام شده نشان میدهد از هر 5 خانم یائسه یکنفر مبتلا به پوکیاستخوان است. نتایج تحقیقات نشان میدهد ساکنین مناطق شمالی کشور از جمله گلستان، مازندران، آذربایجان و حتی استان تهران به طور قابل توجهی بیش از استانهای جنوبی نظیر بوشهر وشیراز، به پوکیاستخوان مبتلا هستند که ممکن است به علت دریافت کمتر نورآفتاب، عادات تغذیهای و یا فعالیت فیزیکی متفاوت باشد.
عضو هیاتعلمی بیمارستان شهید مدرس دانشگاه علومپزشکی شهید بهشتی ادامه داد: اهمیت پوکیاستخوان به حدی است که سازمان جهانی بهداشت(WHO) روز 28 مهر(20 اکتبر) را به عنوان روز جهانی استئوپروز نامگذاری کرده است.
در پوکیاستخوان تراکم استخوانها کاهش مییابند و به دلیل تغییر کیفیت ساختاری استخوان، خطر و احتمال شکستگی در آنها افزایش مییابد. این بیماری هم به دلیل اختلالاتی که در کیفیت زندگی ایجاد میکند و هم به علت شکستگیهای ناشی از کاهش تراکم استخوان، هزینههای بسیاری بر سیستم بهداشت و درمان جامعه تحمیل میکند.
وی توضیح داد: پوکیاستخوان به دو نوع اولیه و ثانویه تقسیم میشود، پوکیاستخوان اولیه با افزایش سن، یائسگی و عادات مربوط به شیوه زندگی مانند سیگار، الکل، رژیمغذایی غلط و فعالیت فیزیکی ناکافی ایجاد میشود. پوکیاستخوان ثانویه در اثر بیماریهای مختلف (دیابت، پرکاری تیروئید و پاراتیروئید، کاهش هورمونهای رشد، برخی سرطانها و ...) و یا استفاده از دارو از جمله داروهای استروئیدی (کورتون) و ضد تشنجی، داروهای مورد استفاده در درمان بیمارهای تیروئیدی و . . . ایجاد میشود.
رئیس السادات گفت: از نظر آسیبشناختی پوکیاستخوان حاصل عدم تعادل بین ساخت استخوان جدید و برداشت استخوان قدیمی است که در نهایت منجر به از دست رفتن پیشرونده بافت استخوان و تغییر کیفیت ساختاری آن میشود. تراکماستخوان در انسان بعد از جهش رشدی در دوران بلوغ افزایش مییابد و در 25 تا 35 سالگی به حداکثر مقدار خود میرسد. حدودا بعد از 40 سالگی تراکم استخوانها مرتبا" کم میشود و این کاهش تا پایان عمر ادامه مییابد. اثر هورمونهای جنسی بر فرآیند استخوانسازی و بروز پدیده یائسگی (منوپاز) سبب میشود روند کاهش تراکماستخوان در خانمها سرعت بیشتری نسبت به مردان داشته باشد به طوری که شیوع پوکیاستخوان در سنین یائسگی حدودا 5 برابر مردان است.
دبیر انجمن طبفیزیکی ایران بیان داشت: از مجموعه این مطالب، میتوان میزان تراکماستخوان را به یک پسانداز طولانیمدت بانکی تشبیه کرد. تا حدود 30 تا 35 سالگی فرصت داریم که برموجودی این حساب بیفزاییم. پس از این سن میزان برداشت از حساب همواره بیشتر از میزان واریز به حساب است و در دوران سالمندی این افزایش برداشت میتواند منجر به ورشکستگی شود. پیآمد بالینی این ورشکستگی، پوکیاستخوان و عوارض و پیامدهای ناشی از آن است. هر چه میزان حداکثر تراکماستخوان (پسانداز اولیه در سنین جوانی) بیشتر باشد احتمال ابتلا به پوکیاستخوان (کاهش موجودی و ورشکستگی) در سنین بالاتر کمتر خواهد شد.
رئیس السادات در پاسخ به این پرسش که چه چیز سبب افزایش تراکماستخوان میشود، عنوان کرد: اگرچه عامل ژنتیک و وراثت مهمترین عامل تعیینکننده تراکماستخوان به شمار می رود ولی تغذیه مناسب در دوران کودکی، نوجوانی، جوانی و نیز دوران بارداری و شیردهی در کنار فعالیت فیزیکی مناسب و پرهیز از عادات غلط مانند کشیدن سیگار و الکل از مهمترین عوامل قابل اصلاح و پیشگیریکننده از کاهش تراکماستخوان است. مصرف فرآوردههای لبنی (شیر، ماست، کشک و دوغ کمنمک . . )، سبزیجات، حبوبات و میوههای تازه و استفاده متعادل از موادغذایی پروتیئنی مانند ماهی و تخممرغ وهمچنین پرهیز از استفاده بیرویه از نوشابههای گازدار و قهوه از جمله توصیههای غذایی مناسب در پیشگیری از پوکیاستخوان است. استفاده مناسب ازمکملها و ویتامینها از جمله ترکیبات حاوی کلسیم و ویتامیندی اگرچه میتوانند نقش مفیدی داشته باشند، به هیچوجه به عنوان جایگزین تغذیه طبیعی و فعالیت فیزیکی نیستند.
وی ادامه داد: از نظر بالینی استئوپروز یک بیماری خاموش است، چرا که تا وقتی که شکستگی در استخوان اتفاق نیفتاده باشد درد و شکایت جدی ایجاد نمیکند و نمیتوان به وجود آن پیبرد.
رئیس السادات درباره روشهای تشخیصی استئوپروز اظهار داشت: تشخیص استئوپروز مبتنی بر انجام سنجش تراکماستخوان است که انجام آن در خانمهای بالای 65 سال، یائسگی در سن کمتر از 45 سال، خانمهای یائسهای که بهدنبال صدمات خفیف دچار شکستگی میشوند یا به دلایل دیگری در معرض خطر پوکیاستخوان هستند و مردان بالای 70 سال، و افرادی که سابقه بیش از سه ماه مصرف داروهای استروئیدی (کورتون) دارند، توصیه میشود.
ورزشهای مفید در پیشگیری و درمان کاهش تراکماستخوان بر حسب شدت کاهش تراکم، ویژگیهای فردی و جسمی، وجود بیماریهای زمینهای و همراه و علاقه و دسترسی افراد متفاوت است. به طور کلی ورزشهای تحملکننده وزن، ورزشهای تعادلی و ورزشهای تقویتکننده عضلات راستکننده ستون فقرات پشتی از بهترین ورزشهای رایج در مبتلایان به پوکیاستخوان به شمار میرود. برای مثال در مقایسه دوچرخه ثابت و تردمیل در مبتلایان به پوکیاستخوان، تردمیل به دلیل فشار بیشتری که بر روی ستونفقرات و اندامهای تحتانی وارد میکند برای افزایش تراکماستخوان مفیدتر است. دوچرخه ثابت اثر قابل توجهی بر افزایش تراکماستخوان ندارد و تنها در افرادی که به دلیل چاقی یا درد زانوها امکان استفاده از تردمیل را ندارند ممکن است توصیه شود. پیادهروی به خصوص در سطوح غیر شیبدار، سادهترین و مفیدترین ورزش در مبتلایان به پوکیاستخوان به شمار میرود.
دبیر انجمن طبفیزیکی ادامه داد: ورزشهای آبی و شنا، اگر چه در افزایش تراکم مفید نیستند ولی به دلیل اثرات مفید قلبی و عروقی و نیز سودمندیشان در ایجاد تناسباندام، از جمله ورزشهای مورد توصیه به حساب میآیند.
ورزشهایی که حین انجام آن ناحیه کمر و پشت به جلو خم میشود وهمچنین ورزشهای رزمی و پر برخورد در مبتلایان به پوکیاستخوان ممنوع است و ممکن است احتمال شکستگی مهرههای ستون فقرات را افزایش دهد.
وی بیان داشت: همانطور که پیشتر اشاره شد ، پوکیاستخوان باعث شکستگی ستون مهره و تغییر شکل آنها میشود که میتواند سبب افزایش خمیدگی( قوز) پشتی شود. سالمندان بدلیل ابتلای همزمان به بیماریهای قلبی عروقی، دردهای اسکلتی عضلانی و اختلالاتخواب از داروهای متفاوتی استفاده میکنند، که این داروها میتوانند منجر به خوابآلودگی و اختلال تعادل گشته، احتمال زمینخوردن را در این افراد افزایش دهند.
رئیس السادات اضافه کرد: مجموعه عوامل ذکرشده سبب کاهش تعادل مبتلایان و در نهایت افزایش خطر سقوط (زمینخوردن) در آنها میشود. بر اساس آمار شیوع زمینخوردن در ایران 30 درصد برآورد شده، به طوری که یکسوم سالمندان بالای 65 سال و نصف سالمندان بالای 80 سال حداقل یکبارسابقه زمینخوردن را ذکر میکنند که 10 تا 15 درصد از این موارد منجر به شکستگی میشوند. در پژوهشی که توسط مرکز تحقیقات طب فیزیکی و توانبخشی دانشگاه علومپزشکی شهید بهشتی در مرکز درمانی شهید مدرس انجام شده است، نشان داده شده بکارگیری قوزبندهای خاصی که طراحی آنها مانند کولهپشتی بوده و وزن حدود نیم تا یک کیلوگرمی دارند که منجر به تحریک حس عمقی تعادل و راستشدن ستون فقرات به صورت فعال میشوند، و همچنین ورزشهای تقویتی عضلات راستکننده ستون فقرات پشتی ضمن کمک به کاهش خمیدگی پشت میتواند سبب بهبود تعادل و کاهش خطر زمینخوردن وافزایش کیفیت زندگی مبتلایان به پوکیاستخوان شود.
دبیر انجمن طب فیزیکی و توانبخشی ایران افزود، آموزش بیماران، احتیاط در تجویز داروها، ورزشدرمانی جهت بهبود سرعت واکنش، افزایش قدرت و تعادل، انعطافپذیری و اصلاح شرایط محیط زندگی از مهمترین روشهای پیشگیری از زمین خوردن به شمار میرود.
رئیس السادات در پایان خاطرنشان کرد: اصلاح محیط زندگی و معابر و پیشگیری از زمینخوردن از مهمترین فعالیتهایی است که سبب بهبود کیفیت زندگی در مبتلایان به پوکی استخوان میشود. تنظیم ارتفاع مناسب تخت و نیز استفاده از صندلیهای دستهدار و همچنین، تعبیه دستگیرههای مناسب در دیوارهها و جلوگیری از ایجاد محیط لغزنده در کف دستشویی و حمام از جمله مواردی است که سبب کاهش خطر زمینخوردن در سالمندان میشود. نور مناسب به ویژه در شبها و نیز عدم وجود قالیچههای سبک و لغزنده در مسیر تردد سالمندان نیز از مواردی است که برای پیشگیری از سقوط باید در نظر گرفت.
نظر شما